Drukuj stronę - 25.12.2020 - U franciszkanĂłw w Wilnie

.

XIV wiek – czas wielu zmian w Wielkim KsiĂŞstwie Litewskim. Kolejni litewscy wÂładcy, poczÂątkowo nieufni, przygotowywali swĂłj lud do drogi, ktĂłrej celem byÂło przyjĂŞcie chrztu. Jeszcze na poczÂątku XIV wieku WKL byÂło jedynym niechrzeÂścijaĂąskim paĂąstwem Europy. W tej zawiÂłej drodze przystÂąpienia do chrzeÂścijaĂąskiej Europy na horyzoncie pojawili siĂŞ duchowi synowie Âśw. Franciszka… – tymi sÂłowy rozpoczyna siĂŞ opowieÂśĂŚ, ktĂłrej moÂżna posÂłuchaĂŚ oglÂądajÂąc ruchomÂą szopkĂŞ, przygotowanÂą przez braci franciszkanĂłw w koÂściele pw. WniebowziĂŞcia NajÂświĂŞtszej Maryi Panny na Piaskach w Wilnie.

Ruchoma szopka – a wÂłaÂściwie instalacja historyczno-patriotyczna – powstaÂła w koÂściele dziĂŞki finansowaniu Polskiej Fundacji Narodowej, zaÂś zrealizowana zostaÂła przez ludzi (ceramikĂłw, jubilerĂłw, krawcĂłw, zÂłotnikĂłw, inÂżynierĂłw) z Litwy i Polski. Jest to projekt koordynowany przez WileĂąskie Centrum Kultury i DuchowoÂści. PoÂświĂŞcenie szopki miaÂło siĂŞ odbyĂŚ w IV NiedzielĂŞ Adwentu. Niestety, pandemia pokrzyÂżowaÂła plany. UroczystoÂśĂŚ poÂświĂŞcenia zostaÂła przeniesiona na lepsze – zdrowsze – czasy. Ale, jak zapewniajÂą franciszkanie, na pewno jeszcze w okresie kolĂŞdniczo-karnawaÂłowym odwiedzajÂący najstarszÂą wileĂąskÂą ÂświÂątyniĂŞ bĂŞdÂą mieli okazjĂŞ obejrzeĂŚ to nieznane dotÂąd w Wilnie i na Litwie dzieÂło.

Projekt dojrzewaÂł od dawna

Lepszego miejsca na tak nowatorskÂą szopkĂŞ jak koÂściĂłÂł franciszkaĂąski nie mogÂło byĂŚ. Wszak to Âśw. Franciszek pierwszy urzÂądziÂł szopkĂŞ – w grocie we wÂłoskiej wsi Greccio w noc BoÂżego Narodzenia w 1223 roku, a jego duchowi synowie rozpowszechnili ten zwyczaj w krajach Europy i na caÂłym Âświecie. JuÂż jedenaÂście lat po Âśmierci mistrza, jego duchowi synowie przynieÂśli ten zwyczaj do Polski. PomysÂł Âśw. Franciszka wyprzedziÂł epokĂŞ, poniewaÂż regularne szopki zaczĂŞto ustawiaĂŚ w koÂścioÂłach o wiele pĂłÂźniej.

(http://l24.lt/media/k2/items/cache/b9bc2ebdc19f302855789e8283d722ad_L.jpg)

Figurki Trzech KrĂłli (Fot. archiwum franciszkanĂłw)

Franciszkanin o. Marek Adam Dettlaff mĂłwi, Âże pomysÂł ruchomej szopki, ktĂłra odzwierciedlaÂłaby waÂżne dla historii Litwy i Polski wydarzenia, dojrzewaÂł od dawna. Kilkakrotnie skÂładaÂł proÂśbĂŞ o sfinansowanie projektu do instytucji litewskich. Dopiero Polska Fundacja Narodowa odezwaÂła siĂŞ na propozycjĂŞ wileĂąskich franciszkanĂłw. Jest to jeden z czterech przedsiĂŞwziĂŞĂŚ, ktĂłre ta instytucja realizuje u franciszkanĂłw w Wilnie.

– Szopka jest odzwierciedleniem pewnego etapu w najnowszej historii naszego koÂścioÂła. Pierwsza byÂła zrobiona jeszcze przed poÂświĂŞceniem ÂświÂątyni, zaraz po jej zwrocie. ZnajdowaÂła siĂŞ w koĂącu koÂścioÂła mniej wiĂŞcej z tej samej strony, co i obecna. A byÂła to zagroda z Âżywymi zwierzĂŞtami. Potem wykonywaliÂśmy skromne szopki w bardzo zimnym koÂściele. Mech, ktĂłry przywoziliÂśmy byÂł zaÂśnieÂżony i ten Âśnieg nie topniaÂł – wspomina o. Marek i podkreÂśla, Âże dzieÂło to ma walor edukacyjny dla uczniĂłw z polskich szkĂłÂł na WileĂąszczyÂźnie.

Szopka – nieszopka; ÂświĂŞci – nieÂświĂŞci

Szopka, ktĂłra przybraÂła miano historyczno-patriotycznej instalacji, znajduje siĂŞ w koĂącu prawej nawy koÂścioÂła, tuÂż obok wejÂścia. Jest to staÂła konstrukcja o powierzchni 12 m2 i wysokoÂści 4 m z 32 pĂłÂłmetrowymi figurkami. BĂŞdzie dostĂŞpna dla odwiedzajÂących wiernych oraz turystĂłw przez caÂły rok.

Centralne miejsce zajmuje ÂŚwiĂŞta Rodzina, obok ktĂłrej znajdÂą siĂŞ tradycyjne dla szopki figurki – pasterzy, Trzech KrĂłli, owiec, anioÂłĂłw.

– W ÂświÂątecznym orszaku do DzieciÂątka Jezus pĂłjdÂą ÂświĂŞci PaĂąscy, ktĂłrzy sÂą wspĂłlni dla Polski i Litwy oraz waÂżni dla franciszkanĂłw, a takÂże postacie duchownych i wÂładcĂłw, ktĂłrzy odegrali istotnÂą rolĂŞ w historii Rzeczypospolitej Obojga NarodĂłw. SÂą to: Âśw. Franciszek i Âśw. Klara, zaÂłoÂżyciele zakonĂłw franciszkaĂąskich; Âśw. Ludwik i Âśw. ElÂżbieta, patroni Trzeciego Zakonu FranciszkaĂąskiego; Andrzej JastrzĂŞbiec i Jakub Plichta, pierwsi wileĂąscy biskupi; bÂł. MichaÂł GiedroyĂŚ, Âśw. Jadwiga krĂłlowa i WÂładysÂław JagieÂłÂło; Âśw. Kazimierz JagielloĂączyk; Âśw. Andrzej Bobola, Âśw. Jozafat Kuncewicz, bÂł. Jerzy Matulewicz; Âśw. Maksymilian Maria Kolbe, bÂł. Herman StĂŞpieĂą, bÂł. Piotr ÂŻukowski i bÂł. Antonin Bajewski, franciszkaĂąscy mĂŞczennicy z II wojny Âświatowej; bÂł. MichaÂł SopoĂŚko i Âśw. Faustyna Kowalska – wylicza o. Marek i podkreÂśla, Âże w orszaku jest jeszcze miejsca i w przyszÂłoÂści moÂże on byĂŚ powiĂŞkszany o kolejnych ÂświĂŞtych i bÂłogosÂławionych.

ÂŚwiĂŞta, ÂświĂŞta i po…

A co bĂŞdzie z szopkÂą po ÂświĂŞtach? Konstrukcja jest staÂła, nikt nie bĂŞdzie jej montowaÂł kaÂżdego roku od nowa. Dlatego zaplanowano wersjĂŞ mniej ÂświÂątecznÂą. Orszak ÂświĂŞtych i postaci historycznych w okresie zwykÂłym roku liturgicznego bĂŞdzie kroczyÂł ku BiaÂłej Pani – kopia cudownej figury znajduje siĂŞ na kole obrotowym ze ÂŚwiĂŞtÂą RodzinÂą. Na ten czas ukryte zostanÂą figurki pasterzy, ktĂłrzy sÂą ubrani w stroje ludowe Rusina, Litwina i Polaka, Trzech KrĂłli, owieczek i anioÂłĂłw. Tutaj warto podkreÂśliĂŚ, Âże caÂłoÂśĂŚ jest wpisana w zabytki sakralne, waÂżne dla Wilna i franciszkanĂłw. Poza tym jest teÂż wersja muzyczna: w szopce sÂłychaĂŚ Âśpiew kolĂŞd w wykonaniu scholi franciszkaĂąskiej. Natomiast ÂświÂątecznemu orszakowi towarzyszy historyczny komentarz. Na razie jest w wersji polskiej, ale wkrĂłtce zostanie przetÂłumaczony na litewski.

Orszak wychodzi z dzwonnicy koÂścioÂła franciszkaĂąskiego (nie zachowana do dnia dzisiejszego) i „chowa siĂŞ” w Ostrej Bramie. W tle jest koÂściĂłÂł pw. WniebowziĂŞcia NMP, pw. ÂŚwiĂŞtego KrzyÂża (pĂłÂźniejszy bonifratrĂłw) oraz Âśw. MikoÂłaja, GĂłra Trzech KrzyÂży, zaÂś w przyszÂłoÂści ma stanÂąĂŚ kaplica pw. Âśw. Anny, ktĂłra niegdyÂś byÂła czĂŞÂściÂą zamku dolnego – sÂą to miejsca w stolicy, zwiÂązane z dziaÂłalnoÂściÂą duszpasterskÂą franciszkanĂłw.
W caÂłoÂśĂŚ wkomponowany jest plan Wilna autorstwa Tomasza Makowskiego z 1600 roku.

Twarz Maryi i serce z siana

Mechanizm konstrukcji zostaÂł wykonany w Polsce. Nad jego montaÂżem pracowali: Robert JaÂźwiĂąski i ÂŁukasz ZwoliĂąski, ktĂłrzy przywieÂźli teÂż „szkielety” do figurek.
– ZaleÂżaÂło mi, Âżeby figurki w szopce nie byÂły w formie kukieÂłkowej. SzukajÂąc wykonawcĂłw, zaproponowaliÂśmy tym, ktĂłrzy przychodzÂą do naszego koÂścioÂła, sÂą z nim zwiÂązani, „czujÂą” jego ducha – opowiada franciszkanin.

Nad dobraniem ekipy wykonawcĂłw figur skupiÂła siĂŞ Regina Karpowicz, dyrektor WileĂąskiego Centrum Kultury i DuchowoÂści. Ponad rok temu zÂłoÂżyÂła ona propozycjĂŞ dla Giedrė Bardzilauskė, ktĂłra ma wÂłasne studio ceramiczne, Âżeby wykonaÂła dla figurek twarze, rĂŞce i nogi. Nie byÂła to jej pierwsza praca wystawiona w koÂściele franciszkaĂąskim.

– Praca nad szopkÂą pozostawiÂła niesamowity Âślad w sercu. Dla mnie caÂły ten koÂściĂłÂł jest szczegĂłlny. Przed 20 laty, jeszcze bĂŞdÂąc studentkÂą na Akademii Sztuk PiĂŞknych, byÂłam zafascynowana przedstawieniem Maryj w stanie bÂłogosÂławionym. Przez wiele lat lepiÂłam figurki Matki Boskiej brzemiennej, dlatego ten koÂściĂłÂł z BiaÂłÂą PaniÂą byÂł mi bliski. KaÂżda „moja” Maryja zawsze miaÂła nieco innÂą twarz. Najpierw te twarze byÂły bardziej prymitywne, potem coraz to bardziej skomplikowane i w czasie pracy z figurkami Matki Boskiej towarzyszyÂło mi ciche marzenie, Âżeby zlepiĂŚ bardzo duÂżo rĂłÂżnych twarzyczek. W zwiÂązku z tym, propozycja dyrektorki Reginy Karpowicz, Âżebym wykonaÂła figurki do szopki, byÂła swoistÂą odpowiedziÂą na moje ciche marzenie. UcieszyÂłam siĂŞ, ale moja radoÂśĂŚ byÂła przyĂŚmiona obawami, czy zdÂąÂżĂŞ, czy poradzĂŞ. Tym bardziej, Âże pracĂŞ musiaÂłam rozpoczÂąĂŚ w czasie, kiedy urodziÂła siĂŞ moja trzecia cĂłreczka – w rozmowie z „Tygodnikiem” zwierza siĂŞ Giedrė Bardzilauskė. PracĂŞ rozpoczĂŞÂła od wykonania ÂświĂŞtych kobiet w habitach (nie potrzebujÂą fryzury), natomiast zwieĂączeniem wszystkich dzieÂł byÂła Matka Boska. Jej twarz, jak zauwaÂża twĂłrczyni, jest najdoskonalsza.

Artystka dzieli siĂŞ teÂż pewnym spostrzeÂżeniem: kiedyÂś w audycji Radia Maryja usÂłyszaÂła Âżyczenia na BoÂże Narodzenie, Âżeby nasze serca byÂły z siana. Najpierw siĂŞ zdziwiÂła, ale kiedy wykonywaÂła figurki do szopki i rozwaÂżaÂła nad tajemnicÂą Betlejem, zrozumiaÂła, Âże to w sianie spoczÂąÂł maleĂąki BĂłg, Jezus. Dlatego teraz, szykujÂąc nasze serca na BoÂże Narodzenie powinniÂśmy siĂŞ postaraĂŚ, Âżeby serca byÂły z siana, w ktĂłrym spocznie nowonarodzony Jezus.

Duchowa komunikacja

Nad wykonaniem figurek pracowaÂły teÂż: Lilia Wierbiel (szyÂła ubrania), Aurelija Markutelytė (haftowaÂła krĂłlewskie stroje); Vaida Druskytė (wykonaÂła prace jubilerskie – korony, monstrancje, ozdoby). Co ciekawe, Âże wszystkie panie, pracujÂąc nad figurkami, nie ustalaÂły miĂŞdzy sobÂą Âżadnych szczegĂłÂłĂłw. KaÂżda byÂła skupiona na swojej, bardzo czasochÂłonnej, pracy.

– Kiedy wchodziÂłam do sklepu z materiaÂłami, to mĂłj mÂąÂż ÂżartujÂąc komentowaÂł: „O, to na dÂługo”. Zanim przystÂąpiÂłam do pracy, czytaÂłam Âżyciorysy ÂświĂŞtych, obejrzaÂłam rĂłÂżne wizerunki, musiaÂłam poznaĂŚ epokĂŞ, Âżeby ubraĂŚ krĂłlĂłw w odpowiedni strĂłj. Pewnego razu weszÂłam do sklepu, a na wieszaku miaÂłam ubranka, do ktĂłrych szukaÂłam odpowiedniego wykoĂączenia. Ekspedientka podeszÂła, obejrzaÂła i zdziwiona powiedziaÂła: „To nie dla dziecka” – opowiadaÂła Lilia Wierbiel.

Wszystkie panie przejmowaÂły siĂŞ, czy figurka, po wykoĂączeniu bĂŞdzie Âładna, czy strĂłj nie zeszpeci caÂłoÂści, czy twarz bĂŞdzie pasowaÂła do ubioru. ZakÂładajÂąc stroje na figurki, panie Lilia i AuÂšra byÂły mile zaskoczone. OkazaÂło siĂŞ, Âże nawet barwa oczu i wÂłosĂłw oraz karnacja pasujÂą do strojĂłw i ich ozdĂłb.

– Wszystko tak pomyÂślnie siĂŞ uÂłoÂżyÂło, Âże nie umawiajÂąc siĂŞ, dopasowaÂłyÂśmy naszÂą pracĂŞ wrĂŞcz idealnie – zwierzaÂły siĂŞ mistrzynie, miĂŞdzy ktĂłrymi na pewno musiaÂła zajÂśĂŚ komunikacja na poziomie duchowym. Wykonawczynie dzieÂła zgodnie twierdzÂą, Âże cieszy je fakt, iÂż talent, ktĂłry otrzymaÂły od Boga, moÂże sÂłuÂżyĂŚ innym w skupieniu, modlitwie, zgÂłĂŞbieniu tajemnicy BoÂżego Narodzenia.

***

Szopka w caÂłej swej krasie – to jedno z najpiĂŞkniejszych wspomnieĂą dzieciĂŞcych. PamiĂŞtam – a BoÂże Narodzenia mego dzieciĂąstwa spĂŞdzaÂłam w Niemenczynie – jak moi dwaj wujkowie pomagali w koÂściele w przygotowaniu szopki. Zawsze chciaÂłam, Âżeby zabrali mnie ze sobÂą, bardzo bowiem pragnĂŞÂłam zobaczyĂŚ, jak powstaje to piĂŞkne dzieÂło. PrzyglÂądaÂłam siĂŞ potem stajence podczas pasterki i miaÂłam Âżal, Âże po raz kolejny ominĂŞÂła mnie ta przygoda... ByÂłam wtedy w wieku przedszkolnym. Moje marzenie siĂŞ speÂłniÂło po latach – kiedy byÂłam studentkÂą niejednokrotnie przesiadywaÂłam u franciszkanĂłw nad komponowaniem figurek w szopce. RzeczywiÂście ten koÂściĂłÂł jest miejscem, gdzie siĂŞ speÂłniajÂą ciche marzenia serca.

Teresa Worobiej

Tygodnik WileĂąszczyzny

.

http://l24.lt/pl/spoleczenstwo/item/352811-u-franciszkanow-w-wilnie-jedyna-na-litwie-szopka-ruchoma?fbclid=IwAR2IAvU5UQyRTZDAmW3YBxbiCfDXepLiB3LBHEaysgWLxAFF9BcLBtKIU88

.

Nasza Wiara - Forum dla ludzi wierzących, kochających i pozytywnie myślących

Sanktuaria => Sanktuaria na Kresach => Wątek zaczęty przez: ascetyk Grudzień 26, 2020, 11:06:18