Powstanie klasztoru w CzĂŞstochowie

W malowniczym pasmie wapiennych wzgĂłrz, ciÂągnÂących siĂŞ od Krakowa aÂż po WieluĂą, zwanych "szlakiem orlich gniazd", nad rzekÂą WartÂą, poÂłoÂżone jest miasto CzĂŞstochowa. Przyjmuje siĂŞ, Âże nazwa jego pochodzi od sÂłowiaĂąskiego imienia "CzĂŞstoch", jakie nosiÂł zaÂłoÂżyciel osady. W dokumentach z poczÂątku XIII w. wymieniona jest wieÂś rycerska o nazwie "CzĂŞstochowa", ktĂłra pod koniec XIV w. otrzymaÂła prawa miejskie.

W zachodniej czĂŞÂści miasta zwanej w XIV w. StarÂą CzĂŞstochowÂą, wznosi siĂŞ na wysokoÂśĂŚ 293 m n.p.m. wapienne wzgĂłrze, na ktĂłrym znajduje siĂŞ kompleks zabudowaĂą sakralnych i mieszkalnych, otoczonych waÂłami obronnymi i parkiem, zwany JasnÂą GĂłrÂą.

Po raz pierwszy okreÂślenie "Jasna GĂłra" /Clarus Mons/ pojawia siĂŞ w dokumencie z 1388 roku, wystawionym przez starostĂŞ olsztyĂąskiego. NazwĂŞ "Jasna GĂłra" nadali wzgĂłrzu Paulini, zakonnicy z WĂŞgier, zapoÂżyczajÂąc ten termin od macierzystego klasztoru Âśw. WawrzyĂąca na Jasnej GĂłrze w Budzie /in Claro Monte Budensi/.

WywodzÂący siĂŞ z ruchu eremickiego Zakon ÂŚwiĂŞtego PawÂła Pierwszego Pustelnika /OO. Paulini/ powstaÂł w XIII w. na WĂŞgrzech. ZaÂłoÂżyciel Zakonu - bÂł. Euzebiusz, kanonik ostrzyhomski - zebraÂł w jednÂą wspĂłlnotĂŞ pustelnikĂłw ÂżyjÂących na terenach dzisiejszych WĂŞgier i JugosÂławii. ZasadÂą organizacji Âżycia zakonnego staÂła siĂŞ dla PaulinĂłw reguÂła Âśw. Augustyna. Za patriarchĂŞ Zakonu obrali sobie Âśw. PawÂła z Teb, zwanego przez tradycjĂŞ pierwszym pustelnikiem. UrodziÂł siĂŞ on ok. 230 r. w Egipcie. W czasie przeÂśladowania chrzeÂścijan za panowania cesarza Decjusza, majÂąc 16 lat, udaÂł siĂŞ na pustyniĂŞ, gdzie wedÂług tradycji spisanej przez Âśw. Hieronima przebywaÂł przez 90 lat. Jego poÂżywieniem byÂł chleb, codziennie przynoszony przez kruka, i garÂśĂŚ daktyli. Pod koniec Âżycia odwiedziÂł go Âśw. opat Antoni. On teÂż pochowaÂł ciaÂło PawÂła w grobie, ktĂłry - jak gÂłosi podanie - wykopaÂły dwa lwy. StÂąd teÂż w herbie Zakonu PaulinĂłw znajduje siĂŞ palma daktylowa, dwa lwy i kruk z bochenkiem chleba w dziobie.

Paulini sprowadzeni zostali do Polski przez WÂładysÂława Opolczyka, namiestnika krĂłla Ludwika WĂŞgierskiego w latach 1367 - 1382. Do CzĂŞstochowy przybyli w 1382 r. otrzymujÂąc w darze od ksiĂŞcia jasnogĂłrskie wzgĂłrze z maleĂąkim koÂścioÂłem pod wezwaniem NajÂświĂŞtszej Maryi Panny, Dziewicy WspomoÂżycielki. W nim to zÂłoÂżyli bezcenny skarb - od wiekĂłw otaczany wielkÂą czciÂą Cudowny Wizerunek Matki BoÂżej przywieziony przez fundatora z BeÂłza.

WedÂług tradycji Obraz Matki BoÂżej zostaÂł namalowany przez Âśw. ÂŁukasza EwangelistĂŞ na desce stoÂłu, przy ktĂłrym NajÂświĂŞtsza Rodzina modliÂła siĂŞ i spoÂżywaÂła posiÂłki. ÂŚw. ÂŁukasz miaÂł wykonaĂŚ dwa obrazy Maryi, z ktĂłrych jeden dotarÂł do Italii i do dziÂś jest czczony w Bolonii, drugi zaÂś zostaÂł przewieziony przez cesarza Konstantyna z Jerozolimy do Konstantynopola i zÂłoÂżony w tamtejszej ÂświÂątyni. SzeÂśĂŚ wiekĂłw pĂłÂźniej sÂłuÂżÂący w wojsku cesarskim ksiÂąÂżĂŞ ruski Lew, urzeczony piĂŞknem Obrazu, zapragnÂąÂł przenieÂśĂŚ go na RuÂś. Na usilne nalegania ksiĂŞcia cesarz podarowaÂł mu Cudowny Wizerunek i od tego czasu Obraz otaczany byÂł na Rusi wielkÂą czciÂą.

W czasie walk prowadzonych przez Kazimierza Wielkiego i Ludwika WĂŞgierskiego na Rusi Obraz ukryto w zamku w BeÂłzie. W roku 1382 znalazÂł go tam ksiÂąÂżĂŞ WÂładysÂław Opolczyk. Doznawszy Âłaski orĂŞÂżnego zwyciĂŞstwa nad nieprzyjacielem, ksiÂąÂżĂŞ zabraÂł Obraz i przywiĂłzÂł do CzĂŞstochowy, oddajÂąc go pod opiekĂŞ PaulinĂłw. TakÂą historiĂŞ Obrazu Matki BoÂżej JasnogĂłrskiej przekazuje najstarszy rĂŞkopis Translatio tabulae, ktĂłrego odpis z 1474 r. przechowywany jest w archiwum jasnogĂłrskim.

Najnowsze natomiast badania naukowe wykazujÂą, Âże Obraz byÂł pierwotnie ikonÂą bizantyjskÂą, typu "Hodegetria", pochodzÂącÂą z VI - IX wieku. RosnÂąca sÂława Cudownego Wizerunku Bogurodzicy sprawiÂła, Âże w krĂłtkim czasie klasztor jasnogĂłrski staÂł siĂŞ miejscem licznych pielgrzymek i skarbcem niezwykle cennych wotĂłw. RozgÂłos i wota zwabiÂły zÂłodziei. W Wielkanoc 14 kwietnia 1430 r. banda rabusiĂłw z Czech, Moraw i ÂŚlÂąska dokonaÂła napadu na klasztor. Po wÂłamaniu siĂŞ do Kaplicy Matki BoÂżej zdjĂŞli z oÂłtarza Wizerunek, ograbili go z kosztownoÂści i pociĂŞli szablami twarz Madonny. NastĂŞpnie rzucili Obraz na ziemiĂŞ, powodujÂąc pĂŞkniĂŞcie deski Ikony na trzy czĂŞÂści.

WedÂług relacji Piotra Risinusa, przedstawionej w dziele pt. Historia pulchra /1523/, restauracji Obrazu dokonano na dworze krĂłla polskiego WÂładysÂława JagieÂłÂły w Krakowie. Malarze kilkakrotnie bezskutecznie nakÂładali farby, gdyÂż zawsze po krĂłtkim czasie spÂływaÂły. Obecnie wiemy, Âże trudnoÂści Âśredniowiecznych artystĂłw, prĂłbujÂących odrestaurowaĂŚ staroÂżytnÂą IkonĂŞ, wynikaÂły z faktu, iÂż nakÂładali oni farby temperowe na malowidÂło wykonane technikÂą woskowÂą - enkaustykÂą. DÂługi czas uwaÂżano, Âże namalowano wtedy zupeÂłnie nowÂą kopiĂŞ na deskach pierwotnej Ikony. Jednak wyniki ostatnich badaĂą przeprowadzonych przez rektora ASP w Warszawie prof. W. Kurpika wykazaÂły, Âże tak nie byÂło. UzupeÂłniono tylko ubytki.