.
MUZYKOTERAPIA jako zabieg uzdrowiskowy w sanatoriach ko³obrzeskich(Fragmenty referatu wyg³oszonego na Sympozjum Medycyny Psychosomatycznej w 1989 r. w Ko³obrzegu przez twórcê tej metody na Pomorzu ¦rodkowym W³adys³awa Pitaka - dypl. logopedy i muzykoterapeuty).W ostatnich latach obserwuje siê w Polsce wzrost zainteresowania psychologicznymi problemami ludzi chorych somatycznie. Zainteresowanie to okazuj± lekarze, którzy dostrzegaj± wagê problemów psychologicznych w powstawaniu i leczeniu schorzeñ somatycznych. Tendencjê podobn± przejawiaj± równie¿ psychologowie kliniczni, którzy w swojej dzia³alno¶ci praktycznej i badawczej coraz czê¶ciej wykraczaj± poza psychiatriê, tradycyjny ju¿ obszar ich pracy.
Zgodnie z za³o¿eniami (zyskuj±cego coraz wiêcej zwolenników) podej¶cia psychosomatycznego, w³a¶ciwie wszystkie choroby i dysfunkcje somatyczne powstaj± jako rezultat przeci±¿enia organizmu wskutek ³±cznego dzia³ania z³o¿onego zespo³u ró¿norodnych czynników, w tym tak¿e psychologiczno-pedagogicznych.
Do grona lekarzy i psychologów zajmuj±cych siê chorym cz³owiekiem dochodz± ostatnio specjali¶ci z zakresu terapii pedagogicznej (nozopedagodzy). Zajmuj± siê oni jednostkami i grupami spo³ecznymi, które wskutek ró¿nych dewiacji biopsychospo³ecznych, spowodowanych zagro¿eniem zdrowia, chorob± i kalectwem oraz warunkami leczenia i chorowania - nie mog± optymalnie regulowaæ i przetwarzaæ swoich stosunków z otoczeniem.
(...)
Koncert muzyki rosyjskiej w wyk. Pañstwa Studziñskich z Ko³obrzegu
Potrzeba regeneracji si³ cz³owieka coraz bardziej nara¿onego na ujemne wp³ywy wspó³czesnej cywilizacji sprawia, ¿e prawid³owa organizacja czasu wolnego (równie¿ w sanatorium) staje siê spraw± pierwszoplanow±. Chodzi bowiem o zaspokojenie na coraz wy¿szym poziomie stale rosn±cego zapotrzebowania spo³ecznego na ró¿ne formy wypoczynku aktywnego oraz uczynienia z niego zjawiska kulturowego w skali ogólnokrajowej. Warto chyba powiedzieæ za A. Hansenem, ¿e "Niew±tpliwie racjê maj± ci, którzy twierdz±, ¿e do poprawy i zachowania zdrowia spo³eczeñstwa potrzeba nam nie tylko higieny ¿ycia codziennego i pracy oraz odpowiedniej liczby szpitali, przychodni i leków, ale przede wszystkim szeroko s p o p u l a r y z o w a n e j w i e d z y o o d p o c z y n k u" (Hansen 1983, s.5).
Wykonawca tej formy artystyczno-terapeutycznej jest zawodowym aktorem, pedagogiem kultury teatralnej, logoped± i muzykoterapeut±, Realizuj±c terapeutyczn± funkcjê kultury i sztuki - najpierw jako aktor, a nastêpnie jako terapeuta - od po³owy lat 70-tych prezentowa³ w sanatoriach ko³obrzeskich spotkania z monodramem. Zadaniem tych spotkañ by³o doprowadziæ do roz³adowania napiêæ, usuniêcia lêku, frustracji i w formie rozrywkowej publicystyki u¶wiadomiæ ró¿ne mo¿liwo¶ci twórczego dzia³ania cz³owieka w zakresie rozwi±zywania problemów ¿yciowych.
(...)
Po koncercie muzyki rosyjskiej w wyk. Pañstwa Studziñskich z Ko³obrzegu
@
Od 1985 r. autor niniejszego wyst±pienia ponownie podj±³ dzia³ania artystyczno-terapeutyczne w sanatoriach, tym razem pod has³em: GRY I ZABAWY DRAMATYCZNE, nastêpnie: MUZYKA - TERAPIA - RELAKS, pó¼niej: MUZYKOTERAPIA, a ostatnio: LOGOMUZYKOTERAPIA. Zadaniem i celem tych spotkañ by³o pielêgnowanie i leczenie - za pomoc± s³owa i muzyki - nerwic, zaburzeñ mowy, czytania i pisania, porozumiewania siê, a tak¿e terapia sensu ¿ycia.
Organizacyjnie realizacja spotkañ by³a ró¿na, tak jak ró¿ne s± sanatoria i ró¿ne podej¶cie lekarzy do tej sprawy:
1.Zabiegi uzdrowiskowe - kuracjusze przychodz± na terapiê grupowa na podstawie zleceñ lekarskich. S± to zamkniête grupy treningowe - do 4-7 zabiegów w turnusie
2.Spotkania artystyczno-terapeutyczne - kuracjusze przychodz± na spotkania na podstawie og³oszeñ za zgod± i zachêta ze strony lekarzy, czasami z ich zleceniami w karcie zabiegowej. S± to grupy otwarte - 5-6 spotkañ w turnusie
3.Imprezy artystyczno-terapeutyczne - kuracjusze przychodz± na podstawie og³oszeñ, bez skierowañ lekarskich - 1-3 imprez w turnusie.
Powy¿sza ró¿norodno¶æ i czêstotliwo¶æ oraz nastawienie kuracjuszy powodowa³y tak¿e odmienno¶æ technik proponowanych kuracjuszom: od nastawienia relaksacyjno-treningowego do biernego odbioru muzyki w³±cznie.
W praktyce terapeutycznej stosowane by³y techniki wyprowadzone z ró¿nych dziedzin sztuki (teatru, muzyki, plastyki, ruchu i tañca), a tak¿e anatomii, fizjologii oraz psychologii i logopedii.
Najczê¶ciej stosowan± technik± terapeutyczn± by³ relaks jako zwolnienie psychofizyczne, czyli wyeliminowanie naprê¿enia miê¶ni przy równoczesnym ¶wiadomym obni¿eniu aktywno¶ci my¶li (Aleksandrowicz). Relaks po³±czony z æwiczeniami oddechowymi oraz pewnymi elementami autosugestii ju¿ od dawna uwa¿any by³ za cenn± metodê terapeutyczn±. Interesowali siê nim lekarze i psycholodzy. W niektórych klinikach by³a to jedna z metod zapobiegania nerwicom, chorobie wieñcowej, wrzodowej i nadci¶nieniu.
Kuracjuszki w czasie muzykoterapii prowadzonej przez W³adys³awa Pitaka w sanatorium Posejdon w Ko³obrzegu
@
W ko³obrzeskich sanatoriach stosowano nastêpuj±ce æwiczenia relaksacyjne:1.Transformacja energii wg Laury Huxley
2.Technika relaksacji Jacobsona
3.Technika relaksacji Colsona
4.Trening autogenny Schultza
5.Medytacja wg Swaischa & Siemsa
Drug± grupê stosowanych technik terapeutycznych stanowi³y prze¿ycia wyobra¿eniowe:1.Metoda H.Leunera - eksperymentalne katatyniczne prze¿ywanie obrazowe
2.Metoda W.Luthe'go - odreagowanie autogenne
3.Psychocybernetyka Maltza - formowanie pozytywnego obrazu siebie.
Kuracjuszki w czasie muzykoterapii prowadzonej przez W³adys³awa Pitaka w sanatorium Posejdon w Ko³obrzegu.
Wielu terapeutów uwa¿a, ¿e w terapii grupowej z¿ycie siê pacjentów, wspólne spêdzanie czasu wolnego, wykonywanie ró¿norodnych prac w grupie, bardzo u³atwia przebieg terapii.
W ko³obrzeskiej dzia³alno¶ci terapeutycznej zachêcano kuracjuszy i pacjentów do wspólnych spacerów, gier towarzyskich, rozmów i udzielania sobie wzajemnie porad. W czasie spotkañ terapeutycznych korzystano z technik muzyczno-dramatycznych, które u³atwia³y odtwarzanie przesz³ych wydarzeñ, "otwiera³y grupê", dostarcza³y materia³u o aktualnych konstelacjach w grupie i umiejscowieniu w nich poszczególnych uczestników.
Muzyka jest niew±tpliwie atrakcyjnym i w miarê bezpiecznym ¶rodkiem terapeutycznym. Wiadomo nie od dzisiaj, ¿e mo¿e ona zmieniaæ stan aktywno¶ci systemu nerwowego, wywo³ywaæ okre¶lone zmiany w czynno¶ciach ca³ego organizmu, mo¿e zmieniaæ napiêcie miê¶ni, przyspieszaæ przemianê materii, zmieniaæ szybko¶æ kr±¿enia krwi, obni¿aæ próg wra¿liwo¶ci zmys³ów, wp³ywaæ na wewnêtrzne wydzielanie, zmieniaæ si³ê i szybko¶æ pulsu, modyfikowaæ oddychanie. To s± zmiany konkretne. Poza tym, muzyka mo¿e wprowadzaæ w ró¿ne nastroje, wzbudzaæ uczucia i emocje.
Kuracjuszki w czasie muzykoterapii prowadzonej przez W³adys³awa Pitaka w sanatorium Posejdon w Ko³obrzegu.
@
W muzykoterapii, podobnie jak w leczeniu farmakologicznym istnieje trudne do rozwi±zania zagadnienie indywidualnych ró¿nic reagowania na leki, ró¿na jest bowiem wra¿liwo¶æ ludzi na muzykê, a tak¿e ró¿ne s± do¶wiadczenia z t± muzyka zwi±zane. Poza tym wydaje siê, ¿e muzyka usuwaj±c objawy wielu dolegliwo¶ci, stosunkowo rzadko zapobiega ich powstawaniu. Dotyczy to przede wszystkim stosunku do drugiego cz³owieka, zdolno¶ci porozumiewania siê, tolerancji, wyrozumia³o¶ci, partnerstwa, pogl±du na ¶wiat i ¿ycie. Poniewa¿ muzyka jest asemantyczna - nie pos³uguj±c siê jêzykiem nazw i pojêæ - nie wp³ywa na obyczaje, moralno¶æ i etykê zachowañ cz³owieka. Has³o: "muzyka ³agodzi obyczaje" nie znajduje pokrycia w jej realnych, stosunkowo skromnych mo¿liwo¶ciach terapeutycznych.
Uwzglêdniaj±c powy¿sze zastrze¿enia, s³usznym wydaje siê pogl±d, ¿e w psychoterapii i terapii pedagogicznej najskuteczniejsz± metod± jest kojarzenie wielu technik i wielokierunkowe oddzia³ywanie na osobowo¶æ pacjenta. Z uwagi na dominacjê dwóch technik terapeutycznych, opartych przede wszystkim na s³owie i muzyce, nasze dzia³ania w sanatoriach ko³obrzeskich nazwano l o g o m u z y k o t e r a p i ±.
W naszej praktyce muzyka dostarcza³a bod¼ców rytmicznych do dzia³añ ruchowych, pomaga³a nawi±zaæ kontakt z chorymi, którzy s³abo reaguj± na bod¼ce s³owne lub nie chc± rozmawiaæ. "Logos" - s³owo, sens - by³o form± odtwarzania aktualnych wydarzeñ z ¿ycia grupy czyli projekcj± sprzyjaj±ca odreagowaniu. Pacjenci mogli siê "wygadaæ", "wyp³akaæ" ze swoich dawnych i obecnych zmartwieñ i trudno¶ci. Zdarza³o siê, ¿e to wystarczy³o dla odczucia ulgi, i nie by³o wówczas potrzeby ¿adnej interpretacji, poleceñ lub wskazówek terapeuty.
(...)
Muzykoterapia prowadzona przez W³adys³awa Pitaka w sanatorium Posejdon w Ko³obrzegu
@
Odrêbn±, zas³uguj±c± na uwagê, technik± terapeutyczn± jest m u z y k o d r a m a - wykonywanie dzia³añ scenicznych przy wsparciu muzycznym lub wykonywanie dzia³añ muzycznych z uwzglêdnieniem dzia³añ interpersonalnych. Technika ta jest oparta na psychodramie, pantomimie i grach terapeutycznych.
W zale¿no¶ci od kategorii wiekowej pacjentów, proponowano ró¿ne rodzaje aktywno¶ci muzyczno-dramatycznej:1.Instrumentalne dialogi - gra na instrumentarium Orffa - u³atwia diagnozowanie stanów emocjonalnych, dra¿liwo¶ci, dominacji
2.Improwizacje - ujawnianie zahamowania, bierno¶ci lub agresywno¶ci,
3.Muzykowanie integracyjne - wykonywanie prostych uk³adów rytmicznych ¶piewanie piosenek, logorytmika
4.Improwizacje na zadany temat - malarstwo d¼wiêkowe jako technika relaksacyjno-kontemplacyjna. Pomaga okre¶liæ cudze prze¿ycia na zasadzie empatii (uczuciowego uto¿samiania siê )
5.Marsze fabularne, biegi, podskoki (spacer pod wiatr, nad przepa¶ci±, na k³adce, do pracy, po kamieniach przez potok)
6.Pantomimiczne wyra¿anie zadanych tematów, np. zakazany owoc, moja matka, zwierciad³o
7.Psychodrama (monolog, moje marzenia, przedstawienie samego siebie, dublowanie roli)
Muzykoterapia prowadzona przez W³adys³awa Pitaka w sanatorium Posejdon w Ko³obrzegu.
@
W trakcie spotkañ terapeutycznych korzystano tak¿e z mo¿liwo¶ci samoczynnego oddzia³ywania utworu muzycznego na psychikê pacjenta. S³uchano wiêc utworów redukuj±cych zmêczenie, ¿ywych, pogodnych, mobilizuj±cych emocjonalne i intelektualnie.
Muzykoterapia prowadzona przez W³adys³awa Pitaka w sanatorium Posejdon w Ko³obrzegu.
Skuteczno¶æ terapeutyczna logomuzykoterapii"Cz³owiek jest zwierciad³em warto¶ciuj±cym - powiada R.May (1973, s.83) - bytem, który interpretuje swoje ¿ycie i swój ¶wiat w terminach symboli i znaczeñ oraz identyfikuje siê ze swoim istnieniem jako ja¼ni±". Mo¿na powiedzieæ wiêc, ¿e od warto¶ci, ich hierarchizacji i wzajemnych relacji, zgodno¶ci lub niezgodno¶ci, spójno¶ci lub jej braku - zale¿y dobre albo z³e funkcjonowanie jednostki, a wiêc jego zdrowie psychiczne lub jego brak.
Badacze wi±¿±cy zagadnienia zdrowia psychicznego z problematyk± warto¶ci, z regu³y uwa¿aj±, ¿e system warto¶ci mo¿e siê zmieniaæ pod wp³ywem ró¿nych oddzia³ywañ, np. pod wp³ywem psychoterapii. M.Rokeach (1968, s.168) stwierdza, ¿e ju¿ u¶wiadomienie cz³owiekowi sprzeczno¶ci miêdzy warto¶ciami b±d¼ sprzeczno¶ci w systemach warto¶ci - postawy, czego mo¿na dokonaæ w psychoterapii, prowadzi do stosunkowo ³atwych korekt, a co za tym idzie do zmiany zachowañ.
Omawiane techniki i rozwi±zania terapeutyczne maj± znaczenie pog³êbionej diagnozy oraz interpretacji trudno¶ci pacjentów. Dostarczaj±c mo¿liwo¶ci emocjonalnego prze¿ycia wyprzedzaj± one rozmaite intelektualne os±dy czy ustalenia, prowadz±c pacjenta do ca³o¶ciowego spojrzenia na swoje trudno¶ci i ich przyczyny, tzn. do uzyskania wgl±du. Dziêki uczestnictwu w l o g o m u z y k o t e r a p i i role ¿yciowe dla pacjenta staj± siê czym¶ uchwytnym, co pozwala mu nimi swobodnie manipulowaæ. Ju¿ samo u¶wiadomienie sobie, ¿e jest to mo¿liwe, zmniejsza lêk i zachêca do aktywnej i twórczej postawy wobec ¿ycia, staje siê ¼ród³em nadziei.
Muzykoterapia prowadzona przez W³adys³awa Pitaka w sanatorium Posejdon w Ko³obrzegu.
@
W³asne obserwacje i doniesienia z pi¶miennictwa sk³oni³y nas do przyjêcia tezy, ¿e pacjenci w stanie relaksu s± bardziej podatni na psychoterapiê. £atwiej osi±gaj± wgl±d, szybciej przyjmuj± rzeczow±, ¿yczliw± perswazjê i s± zdolni zmieniæ nawet utrwalone, wadliwe sposoby reagowania na ró¿ne bod¼ce ¶rodowiskowe i sytuacje ¿yciowe.
Generalnym zatem warunkiem doj¶cia do zdolno¶ci sterowania sob± (tak¿e w sensie psychosomatycznym) jest nauczenie siê relaksu i treningu autogennego. Ta umiejêtno¶æ likwiduje niepokój i lêk, przywraca spokój i odprê¿enie, a w dalszej konsekwencji budzi aktywno¶æ i okazje do osi±gniêæ, a tak¿e satysfakcji z twórczego dzia³ania - umiejêtno¶ci rozwi±zywania w³asnych problemów ¿yciowych.
mgr W³adys³aw Pitak - dyplomowany logopeda i muzykoterapeuta
PS.
Osoby zainteresowane bibliografi± i materia³ami terapeutycznymi dot. powy¿szego tematu proszone s± o kontakt:
tel: (94) 340-60-06
tel.mob. 600-809-254
lub e-mail:
logos@logos.pomorze.pl.